Perz to powszechnie występujący chwast należący do rodziny wiechlinowatych. Najczęściej można go spotkać na obszarach nizinnych i w niższych położeniach górskich. Na pewno nie raz miałeś okazję spotkać go w ogrodzie, na działce, a nawet na osiedlowym trawniku. Nie sposób go nie zauważyć, ponieważ dorasta do 1,5 m wysokości. Co powoduje, że ta zmora rolników i ogrodników jest obecnie łatwo dostępna w sklepach zielarskich? Korzenie, łodygi i kłącza perzu wykorzystywane są w preparatach do stosowania wewnętrznego oraz zewnętrznego, a właściwości lecznicze perzu każą się bliżej przyjrzeć tej niepozornej roślinie.
Perz właściwy – co to za roślina?
Perz właściwy to roślina wieloletnia zdolna do rozmnażania wegetatywnego przez kłącza i nasiona. Kwitnie na przełomie czerwca i lipca, a nasiona dojrzewają od początku sierpnia do września. Zwykle na łodygę wytwarzanych jest 25 – 40 nasion w zielonych do niebieskawozielonych kłosach o długości od 5 do 30 cm. Nasiona opadają pod koniec września i zimują w ściółce lub na ziemi. Mogą zachować żywotność nawet przez 6 lat.
Większość ludzi kojarzy perz (Elymus repens) jako trudny do pozbycia się chwast występujący w uprawach, trwały i odporny na różne herbicydy. Wszędobylska trawa o dziesiątkach potocznych nazw (m.in. Agropyron repens) jest powszechnie znana jako uporczywy chwast, trudny do wykorzenienia i zagrażający każdej glebie. Czasy głodu i niedostatku w XVIII wieku pozwoliły ludziom się przekonać, że perz można jeść. Wówczas zmielone kłącza perzu były używane m.in. jako mąka, z której wypiekano chleb.
Zioło to zawiera polisacharydy, olejek lotny (głównie agropiren), śluz i składniki odżywcze. W jego skład wchodzą też: sole mineralne, kwas glikolowy, flawonoidy, kwas glicerynowy, czy witamina C. Olejek eteryczny z kłącza perzu ma właściwości antybiotyczne. Zawarta w kłączach perzu inulina to bardzo cenny składnik rośliny – jest prebiotykiem, pożywką dla flory bakteryjnej naszego układu trawiennego.
Perz właściwy – właściwości lecznicze kłączy perzu
Uważany przez ogrodników za irytujący chwast, perz od dawna jest ceniony przez zielarzy za bogate w zdrowotne właściwości kłącze. Jest stosowany od tysięcy lat w leczeniu retencji wody, infekcji, bólu gardła. Najczęściej wymieniane przykłady pozytywnego wpływu na zdrowie to:
Stany zapalne układu moczowego. Perz jest silnie moczopędny i działa łagodząco, przeciwzapalnie na wyściółkę pęcherza moczowego. Pomaga nerkom w usuwaniu soli i nadmiaru wody poprzez zwiększenie produkcji moczu. Hamuje w ten sposób rozwój drobnoustrojów w układzie moczowym oraz wpływa łagodząco na dolegliwości w kamicy nerkowej. Stosowany może być w dolegliwościach takich jak: zapalenie pęcherza, w tym śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie cewki moczowej, gruczołu krokowego, powiększona prostata, kamienie nerkowe.
Układ oddechowy. Perz to zioło wykrztuśne, które pomaga łagodzić irytujący kaszel, zapalenie oskrzeli i krtani. Może być również stosowany do płukania gardła w celu złagodzenia jego bólu, a także zapalenia krtani i migdałków. Wysoka zawartość krzemionki działa leczniczo na płuca, dzięki czemu zioło to jest przydatne po infekcjach klatki piersiowej.
Problemy z wątrobą w tym niewydolność wątroby. Kłącze perzu zawiera inozytol – związek, który zapobiega gromadzeniu się tłuszczu i cholesterolu w wątrobie. Badania wykazały, że inozytol może pomóc w zapobieganiu stłuszczeniu wątroby, zwłaszcza jeśli jest stosowany w połączeniu z choliną.
Problemy z układem trawiennym. Kiedy zwierzęta zjadają trawę, aby złagodzić problemy trawienne, ich najlepszym wyborem jest zawsze perz – instynktownie wiedzą, że duża zawartość śluzu pomoże im rozwiązać problemy z trawieniem. Większość śluzu zawartego w perzu nie jest rozkładana przez układ pokarmowy człowieka. Dzięki temu pochłania on toksyny z jelit i zwiększa objętość stolca, co z kolei może skrócić czas zalegania treści w jelitach. Śluz chroni również przed spożytymi toksynami i bakteriami i pomaga regulować florę jelitową m.in. po antybiotykoterapii.
Zastosowanie kłącza perzu właściwego w kuchni
Korzenie (kłącza) Elymus repens to najwartościowsza część rośliny, zarówno do jedzenia, jak i do użytku leczniczego. Są słodkie w smaku. Zawierają skrobię i enzymy i mogą być gotowane, suszone i mielone na mąkę do pieczenia. Można je również suszyć, prażyć i stosować jako substytut kawy. Z perzu można ugotować słodki syrop.
Zbieranie korzeni najlepiej przeprowadzić wiosną lub jesienią. Korzenie należy dobrze oczyścić, pokroić na krótkie kawałki i wysuszyć. Aby zrobić leczniczą herbatę, zaparzaj dwie czubate łyżeczki suszonego korzenia w kubku wrzącej wody przez 10 minut. Stosuj 3 razy dziennie.
Czy kłącze perzu ma działanie odchudzające?
Szerokie właściwości perzu, szczególnie wykorzystywane przy złej przemianie materii, skłoniły wielu ludzi do myślenia, że perz właściwy może mieć działanie odchudzające. Perz ma przecież właściwości regulujące pracę układu trawiennego i łagodne właściwości przeczyszczające. Roślina może również usprawnić przemianę materii. Nie ma jednoznacznych badań na temat ewentualnego działania odchudzającego Elymus repens. Natomiast faktem jest, że perz właściwy działa odtruwająco, pomagając pozbyć się toksycznych pozostałości po procesach przemiany materii. Ponadto obniża poziom cholesterolu i zmniejsza poziom tłuszczów w krwi, zapobiega stłuszczeniu wątroby. Napary z kłączy perzu mogą być więc stosowane jako uzupełnienie procesu odchudzającego.