Rolnictwo plantacyjne znane jest nam głównie z terenów Ameryki Łacińskiej oraz kontynentu afrykańskiego i prawdopodobnie kojarzy na się z w dużej mierze z wykorzystaniem przy produkcji rolnej siły ludzkich rąk. Nic bardziej mylnego. W XXI w. rolnictwo plantacyjne to doskonale prosperujące firmy przemysłowe wyspecjalizowane w produkcji jednego rodzaju roślin. Sprawdzamy, czy taki rodzaj prowadzenia gospodarstwa się opłaca, i jakie są konsekwencje tego typu upraw dla środowiska.
Główne cechy rolnictwa plantacyjnego
Rolnictwo plantacyjne jest definiowane, jako rodzaj rolnictwa towarowego, nakierowanego na komercyjną produkcję roślin. Co to oznacza w praktyce? Właściciele plantacji specjalizują się w uprawie tylko jednego gatunku roślin, które uprawiają na tym samym terenie przez wiele lat. Tego typu rolnictwo jest szczególnie rozpowszechnione w strefie międzyzwrotnikowej Ameryki Łacińskiej, Afryki i Azji.
Rolnictwo plantacyjne jest rolnictwem monokulturowym, co oznacza, że skupia się na produkcji jednego typu roślin. Może być zarówno wysokotowarowe w przypadku plantacji w USA lub Ameryce Łacińskiej, jak i w regionach biedniejszych oparte na pracy ludzkich rąk przy mniejszym użyciu środków ochrony roślin.
Rośliny najczęściej produkowane na plantacjach, to bawełna, kakao, trzcina cukrowa, kauczukowiec, herbata, kawa, tytoń, buraki cukrowe, kukurydza, żyto. Warto podkreślić, że większość roślin nie znosi uprawy w monokulturze. Dla rozwoju rolnictwa plantacyjnego konieczne są także odpowiednie warunki, a konkretnie duża przestrzeń pól uprawnych.
Wpływ rolnictwa plantacyjnego na środowisko
Dlaczego plantacje znajdują się w biednych krajach? Głównie ze względu na tanią ziemię, którą po eksploatacji można bez problemu porzucić i zakupić nową. Niestety ma to katastrofalny skutek dla stanu środowiska naturalnego tych krajów. Pojawiające się co jakiś czas informacje o lawinach błotnych, huraganach siejących spustoszenie ma ścisły związek z degradacją środowiska naturalnego przez rolnictwo wysokotowarowe.
Negatywny wpływ wykorzystania terenów w strefie międzyzwrotnikowej możemy także dostrzec w związku z wycinką lasów tropikalnych, które są życiodajnym źródłem tlenu dla całego globu. Wycinka lasów pod nowe plantacje to także zagrożenie dla wielu gatunków zwierząt, roślin i owadów, które tracą swoje tereny do żerowania.
Wady rolnictwa plantacyjnego
Rolnictwo plantacyjne, mimo iż z punktu widzenia ekonomicznego jest niezwykle korzystne, to niestety przyczynia się do pogorszenia stanu środowiska naturalnego. Ma na to wpływ stosowanie dużych ilości środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych.
Niestety stosowanie monokultury wymusza na producentach regulowania w glebie ilości składników pokarmowych, ze względu na postępującą erozję gleby. Stosowanie dużych ilości azotanów, fosforanów i innych związków stanowi istotny problem w kwestii zanieczyszczeń wód gruntowych.
Inną wadą rolnictwa plantacyjnego są dość wysokie koszty uprawy. Stosowanie drogich nawozów oraz wyspecjalizowanych maszyn, wymaga sporych inwestycji ze strony właścicieli plantacji, które nie zawsze przynoszą oczekiwane dochody.
Czy rolnictwo plantacyjne występuje w Polsce?
W związku z rozwojem technologicznym rolnictwa także w Polsce coraz częściej mamy do czynienia z rolnictwem plantacyjnym. W polskim rolnictwie plantacyjnym przeważa uprawa, m.in. rzepaku oraz pszenicy. Niestety ma to także swoje konsekwencje we wzroście stosowanych na tych obszarach środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych, które przyczyniają się do zanieczyszczenia środowiska naturalnego.
Część gospodarki rolnej widzi szansę w rozwoju dużych gospodarstw specjalizujących się w uprawie jednej rośliny, co charakteryzuje się maksymalizacji plonów. Jednak takie obszary stanowią również zagrożenie dla różnorodności fauny i flory oraz zanieczyszczenie wód gruntowych.
Nawożenie pszenicy a rolnictwo plantacyjne
Jedną z najpopularniejszych upraw plantacyjnych w Polsce jest pszenica. Monokultura upraw pszenicy wymaga stosowania odpowiednich ilości nawozów organicznych. Dawki nawozów są ustalane na podstawie planowanego plonu oraz aktualnej zasobności gleby w składniki odżywcze. Im uboższa gleba tym ilość dawka nawozu powinna być wyższa.
Mając dokładne informacje na temat szacowanego plonu oraz zasobności gleby w składniki odżywcze plantator może dobrać odpowiedni nawóz, który zaspokoi potrzeby roślin. Warto tu dodać, że podstawą wyliczenia dawek nawozu jest założenie, że na każdą tonę plonu pszenicy rolnik powinien przewidzieć 30 kg azotu, 22 kg potasu, 6 kg wapnia oraz 5 kg magnezu.
Nawożenie pszenicy zaczyna się od zaprawy, a następnie w fazie 3 – 4 liścia odżywianie jesienne, co daje lepsze ukorzenienie rośliny oraz jej przygotowanie do zimowania. Wiosną natomiast można stosować nawożenie dolistne na początku krzewienia, a następnie w fazie strzelania w źdźbło. W momencie kłoszenia można także zastosować skoncentrowany nawóz potasowo – fosforowy.
Także wyrażenie „zorać i zasiać” nie jest prawdziwe w odniesieniu do upraw pszenicy, która wymaga wielu zabiegów pielęgnacyjnych w różnych fazach rozwoju.