Dopłaty bezpośrednie to płatności, które od 2004 roku pomagają rolnikom i gospodarstwom w rozwoju, a są one zależne od powierzchni rolnej, czyli inaczej mówiąc od ilości hektarów, jakie posiada rolnik. Wspólna Polityka Rolna UE poprzez dopłaty bezpośrednie ma na celu zwiększyć wydajność produkcji rolnej, zapewnić dobrostan osobom żyjącym na wsi, a także zapewnić odpowiednie ceny konsumentom. W związku z nową reformą na lata 2023-2027 r. dopłaty dla rolników będą wiązały się z warunkowością. Najbardziej ogólny zapis mówi o tym, że grunty orne muszą być utrzymane w dobrej kulturze rolnej. W przeciwnym wypadku grozi to utratą dopłat bezpośrednich od 2023 roku. Wysokość dopłat będzie uzależniona od rzeczywistego stanu jednostek produkcyjnych w gospodarstwie. Zmienią się podstawowe zasady przyznawania wsparcia w formie dopłat bezpośrednich.
Stawki dopłat bezpośrednich 2023 i ich warunkowość
Wielkopolska Izba Rolnicza scharakteryzowała zestaw norm GAEC, które musi spełnić gospodarstwo, aby utrzymać dopłaty bezpośrednie w 2023 r. Praktyki obejmują trzy filary takie jak klimat i środowisko; zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowie roślin; dobrostan zwierząt. Norma GAEC 1 mówi o utrzymywaniu trwałych użytków zielonych w oparciu o proporcję trwałych użytków zielonych w stosunku do użytków rolnych. W praktyce udział użytków zielonych nie może spaść więcej niż o 5% w stosunku do 2018 roku. W przypadku kiedy tak się stanie, rolnik musi odtworzyć użytki zielone na tym samym lub innym gruncie.
Norma GAEC 2, która wejdzie w życie w 2025 roku ma na celu ochronę torfowisk oraz terenów podmokłych. Bardziej szczegółowe informacje zostaną będzie zawierał plan strategiczny. Norma GAEC 3 zabrania wypalania gruntów ornych z wyjątkiem niszczenia chorób roślin, resztek pożniwnych wypalania punktowego, czy siły wyższej. Norma GAEC 4 zakazuje używania nawozów oraz środków ochrony roślin w pobliżu wód powierzchniowych – a dokładniej w odległości 3 metrów.
Kolejne normy warunkujące dopłaty do hektara mówią o zarządzaniu orką w taki sposób, aby zmniejszyć ryzyko degradacji i erozji gleby, unikać pozostawienia gleby nieprzykrytej roślinnością w newralgicznych okresach, jak również o płodozmianie na gruntach ornych. Według wyliczeń Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, po spełnieniu wszystkich wymogów stawki w 2023 roku powinny wynieść 116 EUR/ha. Rzeczywista wysokość płatności bezpośrednich od 2023 roku będzie określona po zakończeniu naboru wniosków.
Zmiany w dopłatach bezpośrednich od 2023 roku – ekoschematy
Rolnik, który stara się o dofinansowanie do powierzchni gruntów ornych, musi spełnić szereg warunków. Przede wszystkim obszar gospodarstwa rolnego musi być większy niż 1ha. Rolnik musi być także aktywny zawodowo, a suma dopłat bezpośrednich za poprzedni rok nie może przekraczać 5 tysięcy euro. Nowy rodzaj płatności bezpośrednich od 2023 roku to ekoschematy – „Rolnictwo Węglowe”. W ramach tych dopłat o dofinansowanie mogą się starać rolnicy posiadający obszary z roślinnościami miododajnymi, prowadzący Integrowaną Produkcję Roślin, biologiczną ochronę upraw, retencjonujący wodę na trwałych użytkach zielonych, zajmujący się dobrostanem zwierząt, czy rolnictwem węglowym i zarządzaniem składnikami odżywczymi.
Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi ma wspierać działania, które zwiększają składowanie węgla w glebie, magazynują dwutlenek węgla z atmosfery w roślinach i zmniejszają jego emisję. Czyni to poprzez skupienie się na poprawie zdrowia gleby, zarządzaniu składnikami odżywczymi i płodozmianem, stosowaniu roślin okrywowych, ograniczaniu nakładów chemicznych oraz przyjmowaniu zrównoważonych praktyk rolniczych. Rolnictwo węglowe ma również na celu ograniczenie stosowania nawozów syntetycznych i zwiększenie różnorodności gatunków uprawianych roślin.
Poprzez poprawę zdrowia gleby, rolnictwo węglowe pomaga zwiększyć materię organiczną gleby, która jest ważną częścią cyklu węglowego. Prowadzi to do zwiększenia magazynowania węgla w glebie i poprawy zdolności do zatrzymywania wody. Dodatkowo, zwiększenie różnorodności upraw poprzez płodozmian zwiększa fotosyntezę, co powoduje, że więcej węgla jest przechowywane w roślinach. Wreszcie, ograniczenie stosowania środków chemicznych i nawozów może pomóc w zmniejszeniu emisji podtlenku azotu, silnego gazu cieplarnianego.
Dopłaty do hektara dla rolników
Dopłaty do hektara to świetny sposób na wsparcie rolników, którzy ciężko pracują, aby zapewnić żywność i inne dobra dla ludności na całym świecie. Dotacje te pomagają rolnikom zwłaszcza w trudnych czasach, kiedy ceny zbiorów są niskie lub warunki pogodowe stanowią wyzwanie. Wykorzystuje się je także, aby zachęcać do stosowania zrównoważonych praktyk rolniczych, takich jak płodozmian i ochrona gleby, co może przynieść korzyści zarówno środowisku, jak i społeczności. Dotacje mogą być nawet ukierunkowane na konkretne uprawy lub praktyki specyficzne dla danego regionu, zapewniając rolnikom pomoc w obszarach, w których jest ona najbardziej potrzebna. Ogólnie rzecz biorąc, dotacje na hektar stanowią ważne narzędzie utrzymywania gospodarstw rolnych i pomagają im odnieść sukces na konkurencyjnym rynku rolnym.
Dodatkowo od 2023 roku ma nastąpić wyrównywanie płatności bezpośrednich pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej według agencji restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa. W praktyce do 2027 roku wszystkie państwa członkowskie powinny osiągnąć wysokość dopłat na poziomie 215 euro na hektar.