Mszyce zbożowe są jednym z najczęstszych i najbardziej uciążliwych szkodników w uprawach zbóż. Rolnicy od lat zmagają się z tym problemem, stosując zarówno chemiczne środki ochrony roślin, jak i metody biologiczne. W ostatnich latach coraz większy nacisk kładzie się na zrównoważone, ekologiczne podejście do ochrony roślin, co sprzyja rozwojowi biologicznych metod zwalczania mszyc. W artykule przyjrzymy się najlepszym praktykom ochrony zbóż przed mszycami oraz omówimy skuteczne techniki biologiczne, które mogą pomóc w walce z tym szkodnikiem, minimalizując jednocześnie negatywny wpływ na środowisko.
Co to są mszyce zbożowe?
Mszyce zbożowe to małe owady ssące, które żywią się sokiem roślinnym. Są łatwo rozpoznawalne dzięki swoim małym rozmiarom i charakterystycznym kolorom od zielonego do czarnego. Mszyce mogą szybko się rozmnażać, co sprawia, że infestacje mogą rozwijać się bardzo szybko.
W Polsce najczęściej spotykane gatunki mszyc zbożowych to mszyca zbożowa (Sitobion avenae) oraz mszyca czeremchowo-zbożowa (Rhopalosiphum padi). Oba gatunki mogą powodować poważne szkody w uprawach zbóż, zwłaszcza pszenicy, jęczmienia i żyta.
Skutki obecności mszyc zbożowych na uprawach
Mszyce zbożowe wpływają na rośliny na kilka sposobów. Po pierwsze, wysysają sok z roślin, co osłabia je i zmniejsza ich zdolność do fotosyntezy. Po drugie, mszyce wydzielają lepką substancję zwaną spadzią, która może prowadzić do rozwoju pleśni sadzakowej na liściach i plewach roślin. Po trzecie, mszyce mogą przenosić wirusy roślinne, które mogą powodować dodatkowe uszkodzenia i choroby.
Ekonomiczne konsekwencje obecności mszyc zbożowych są znaczące. Straty plonów mogą wynosić od kilku do kilkudziesięciu procent, co przekłada się na mniejsze zyski dla rolników. Dlatego skuteczne zwalczanie mszyc zbożowych jest niezwykle ważne.
Najlepsze praktyki zwalczania mszyc zbożowych
Monitorowanie i identyfikacja
Pierwszym krokiem w skutecznym zwalczaniu mszyc zbożowych jest monitorowanie upraw i identyfikacja obecności szkodników. Regularne kontrole pól pozwalają na wczesne wykrycie infestacji i szybką reakcję. Ważne jest, aby wiedzieć, na co zwracać uwagę – mszyce często gromadzą się na spodniej stronie liści, na pędach i kłosach roślin.
Regularne kontrole upraw
Kontrole upraw powinny być przeprowadzane regularnie, zwłaszcza w okresach, gdy mszyce są najbardziej aktywne. Zaleca się przeprowadzanie inspekcji co najmniej raz w tygodniu, aby szybko wykryć i zareagować na obecność mszyc.
Praktyki uprawowe
- Płodozmian: Regularne zmienianie upraw na polach może pomóc w zmniejszeniu liczby mszyc w glebie.
- Usuwanie resztek roślinnych: Po zbiorach ważne jest usunięcie resztek roślinnych, które mogą być schronieniem dla mszyc.
- Nawożenie: Odpowiednie nawożenie roślin może zwiększyć ich odporność na mszyce.
Chemiczne zwalczanie mszyc
Zwalczanie mszyc za pomocą środków chemicznych jest kluczowym elementem ochrony roślin w przypadku intensywnych inwazji. W Polsce dostępne są różnorodne insektycydy, które można podzielić na trzy główne grupy chemiczne: fosforoorganiczne, karboksamidy oraz pyretroidy.
Związki fosforoorganiczne
Insektycydy z tej grupy działają najskuteczniej w temperaturze powyżej 15°C. Przykładem jest preparat Decis Mega 50 EW, który zawiera deltametrynę. Charakteryzuje się wysoką skutecznością w walce z mszycami i ma długi okres karencji, który wynosi od 7 do 45 dni, w zależności od uprawy.
Karboksamidy
Preparaty te są skuteczne w szerokim zakresie temperatur i działają zarówno kontaktowo, jak i żołądkowo. Przykładem jest Inazuma 130 WG, który wykazuje działanie powierzchniowe, wgłębne oraz systemiczne. Zawiera lambda-cyhalotrynę oraz acetamipryd, co zapewnia długotrwałe działanie insektycydu, nawet w niekorzystnych warunkach atmosferycznych.
Pyretroidy
Te środki są znane z wysokiej skuteczności w temperaturach do 20°C. Karate Zeon 050 CS to jeden z najpopularniejszych preparatów tej grupy, działający kontaktowo i żołądkowo. Jego główną substancją czynną jest lambda-cyhalotrynę, a okres karencji wynosi 7 dni dla roślin jadalnych.
Zasady stosowania insektycydów
- Próg szkodliwości: Zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin, insektycydy powinny być stosowane dopiero po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości. Dla mszycy czeremchowo-zbożowej próg wynosi 5 mszyc na jedno źdźbło, a dla mszycy zbożowej – 5 mszyc na kłos.
- Ograniczenie liczby zabiegów: Aby zapobiec rozwojowi odporności u mszyc, zaleca się ograniczenie liczby zabiegów do 1-2 na sezon dla danego środka chemicznego.
- Selektywność: Wybór środka ochrony powinien uwzględniać jego selektywność wobec pożytecznych owadów, takich jak pszczoły. W przypadku występowania spadzi należy stosować tylko insektycydy bezpieczne dla tych owadów.
Systematyczna lustracja upraw jest kluczowa dla określenia odpowiedniego momentu na zabieg chemiczny. Stosowanie żółtych misek do monitorowania nalotów mszyc może pomóc w ustaleniu optymalnego terminu aplikacji środków ochrony roślin.
Biologiczne zwalczanie mszyc zbożowych
Biologiczne metody zwalczania mszyc zbożowych polegają na wykorzystaniu naturalnych wrogów mszyc oraz innych naturalnych środków, które mogą pomóc w kontrolowaniu populacji szkodników. Metody te są bardziej przyjazne dla środowiska i mogą być stosowane jako alternatywa lub uzupełnienie tradycyjnych metod chemicznych.
Naturalni wrogowie mszyc zbożowych
Jednym z najskuteczniejszych sposobów biologicznego zwalczania mszyc zbożowych jest wprowadzenie lub ochrona naturalnych wrogów mszyc. Do najważniejszych naturalnych wrogów mszyc należą:
- Biedronki: Zarówno dorosłe biedronki, jak i ich larwy są drapieżnikami mszyc. Jedna biedronka może zjeść nawet kilkadziesiąt mszyc dziennie.
- Złotooki: Larwy złotooków są również skutecznymi drapieżnikami mszyc. Mogą zjadać setki mszyc w ciągu swojego cyklu życiowego.
- Pasożytnicze osy: Niektóre gatunki os pasożytniczych składają jaja wewnątrz mszyc, co prowadzi do śmierci mszyc.
Korzystanie z roślin towarzyszących
Rośliny towarzyszące to rośliny, które sadzi się w pobliżu upraw, aby odstraszać szkodniki lub przyciągać naturalnych wrogów mszyc. Do roślin, które mogą pomóc w zwalczaniu mszyc zbożowych, należą:
- Nasturcje: Nasturcje przyciągają mszyce, odciągając je od głównych upraw.
- Mięta: Mięta odstrasza mszyce swoim intensywnym zapachem.
- Koper: Koper przyciąga drapieżniki mszyc, takie jak biedronki złotooki.
Wykorzystanie środków biologicznych
Na rynku dostępne są różne środki biologiczne, które mogą pomóc w zwalczaniu mszyc zbożowych. Do najczęściej stosowanych należą preparaty zawierające naturalnych wrogów mszyc, takie jak biedronki, złotooki i pasożytnicze osy. Ważne jest, aby stosować te środki zgodnie z zaleceniami producenta i monitorować ich skuteczność.
Jesienne naloty mszyc – przyczyna i zwalczanie
Jesienne naloty mszyc stają się coraz bardziej powszechne, co stanowi poważne zagrożenie dla upraw rolnych. Wraz z wyraźnym ociepleniem pogody w okresie jesiennym oraz jego wydłużeniem, obserwuje się zmiany w biologii szkodników, które wpływają na ich cykl życia oraz zdolność do przetrwania w trudnych warunkach.
Skutki nalotów mszyc
Bezpośrednie uszkodzenia: Mszyce wysysają soki roślinne, co prowadzi do zahamowania wzrostu i obumierania roślin. Szkody te mogą być szczególnie dotkliwe w fazie wypełniania ziarna, gdzie jedna mszyca może spowodować straty plonu sięgające nawet 20 kg/ha2.
Szkodliwość pośrednia: Mszyce przenoszą wirusy, co jest szczególnie niebezpieczne w okresie jesiennym. Infekcje wirusowe mogą prowadzić do dalszych strat w plonach i obniżenia jakości zbiorów.
Do zwalczania mszyc w zbożach ozimych rolnicy często wybierają pyretroidy. Należy jednak pamiętać, że te substancje działają głównie kontaktowo i żołądkowo, co oznacza, że eliminują tylko mszyce, które bezpośrednio zetkną się z opryskiem. Problemem jest to, że mszyce często ukrywają się pod liśćmi, gdzie ciecz nie dociera. Dodatkowo, wiele mszyc wykazuje odporność na pyretroidy. Skuteczniejszym rozwiązaniem może być użycie bardziej zaawansowanych insektycydów, takich jak pirymikarb z grupy karbaminianów. Działa on nie tylko kontaktowo i żołądkowo, ale także gazowo, co pozwala na eliminację mszyc ukrywających się w trudno dostępnych miejscach.
Ważne: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w odpowiedzi na wniosek Polskiego Związku Producentów Roślin Zbożowych wydało zezwolenie na stosowanie insektycydu Karate Zeon 050 CS od firmy Syngenta do zwalczania mszyc w terminie jesiennym na plantacjach jęczmienia ozimego. Zezwolenie to obowiązuje od 15 września do 30 listopada 2024 roku.
Skutecznie walcz z mszycami zbożowymi!
Skuteczne zwalczanie mszyc zbożowych wymaga zintegrowanego podejścia, które łączy najlepsze praktyki agrotechniczne z nowoczesnymi, ekologicznymi metodami biologicznymi. Choć chemiczne środki owadobójcze są szeroko stosowane, coraz większe znaczenie zyskują metody wspierające naturalną równowagę ekosystemu, takie jak wprowadzenie naturalnych wrogów mszyc czy stosowanie roślin odstraszających. Długoterminowa ochrona upraw polega na zrównoważonym zarządzaniu, które minimalizuje szkody wyrządzane przez mszyce, jednocześnie chroniąc zdrowie gleby, środowiska i różnorodność biologiczną.