Żółta karłowatość jęczmienia (Barley Yellow Dwarf Virus, BYDV) jest jedną z najgroźniejszych chorób wirusowych, która dotyka uprawy jęczmienia na całym świecie. Choroba ta powoduje znaczne straty plonów, co stanowi poważne wyzwanie dla rolników. Kluczowym wektorem rozprzestrzeniającym wirusa są mszyce – niewielkie owady, które mogą z łatwością przenosić patogeny z jednej rośliny na drugą. W tym artykule omówimy, czym jest żółta karłowatość jęczmienia, jakie są jej przyczyny i objawy oraz jak skutecznie zwalczać mszyce, które ją powodują.
Co powoduje żółtą karłowatość jęczmienia i jakie są jej objawy?
Żółta karłowatość jęczmienia to choroba wirusowa, która atakuje jęczmień, a także inne zboża, takie jak pszenica czy owies. Za jej rozwój odpowiadają wirusy należące do grupy luteowirusów, przenoszone przez mszyce w trakcie ich żerowania na roślinach. W momencie nakłuwania liści mszyce wprowadzają wirusa do rośliny. W Polsce najczęściej stwierdza się obecność wirusów żółtej karłowatości jęczmienia w dwóch gatunkach (BYDV-MAV) i (BYDV-PAV).
Objawy żółtej karłowatości jęczmienia to:
Chwasty jednoliścienne to grupa roślin wytwarzających w trakcie kiełkowania tylko jeden liścień. Najczęściej spotykane w zbożach ozimych to:
- Zmiana koloru liści na żółty lub czerwono-pomarańczowy (w zależności od odmiany).
- Karłowacenie roślin, czyli ich zahamowanie wzrostu.
- Zmniejszenie liczby kłosów i redukcja liczby ziaren.
- Osłabienie ogólnego stanu rośliny, co zwiększa jej podatność na inne choroby i szkodniki.
Skutkiem tych zmian jest znaczny spadek plonów, dlatego tak ważne jest zrozumienie mechanizmów rozprzestrzeniania się choroby oraz efektywne zwalczanie jej głównego wektora – mszyc.
Mszyce – poznaj swojego wroga
Mszyce to niewielkie owady, które dzięki szybkiemu rozmnażaniu stanowią poważne zagrożenie dla upraw. Są one wektorami wirusów żółtej karłowatości, co oznacza, że przenoszą patogeny podczas swojego żerowania.
Cykl życia mszyc
- Mszyce zimują w postaci jaj na różnych roślinach żywicielskich.
- Wiosną wylęgają się larwy, które szybko osiągają dorosłość.
- Dorosłe osobniki rozmnażają się, dając początek licznym koloniom.
- W sprzyjających warunkach mszyce mogą przemieszczać się na sąsiednie pola, zwiększając ryzyko infekcji wirusowej.
Do porażenia jęczmienia wirusem żółtej karłowatości dochodzi najczęściej krótko po wschodach roślin. Szczególnie niebezpieczne są okresy długiej i ciepłej jesieni, kiedy mszyce mają sprzyjające warunki do migracji i żerowania.
Zwalczanie mszyc i zapobieganie żółtej karłowatości
Zwalczanie mszyc wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje zarówno metody agrotechniczne, biologiczne, jak i chemiczne. Poniżej przedstawiamy skuteczne strategie ograniczania populacji mszyc na polach uprawnych.
Środki agrotechniczne
Rolnicy mogą ograniczyć ryzyko rozprzestrzeniania się mszyc i wirusów poprzez zastosowanie odpowiednich praktyk agrotechnicznych.
- Terminy siewów: Wczesny lub opóźniony siew jęczmienia może pomóc w uniknięciu okresu największej aktywności mszyc.
- Uprawa odpornych odmian: Odmiany jęczmienia odporne na wirusy mogą znacząco zmniejszyć straty plonów.
- Utrzymanie czystości pola: Usuwanie chwastów i resztek roślinnych, które mogą być siedliskiem mszyc, jest kluczowe w ograniczaniu ich populacji.
Biologiczne metody zwalczania
Wykorzystanie naturalnych wrogów mszyc takich jak biedronki, złotooki i pasożytnicze błonkówki to ekologiczny sposób na ograniczenie ich liczebności.
Chemiczne środki ochrony roślin
Stosowanie insektycydów jest często konieczne w przypadku masowego wystąpienia mszyc.
- Wybór odpowiednich preparatów: Ważne jest stosowanie środków selektywnych, które minimalizują negatywny wpływ na pożyteczne owady.
- Optymalne terminy oprysków: Zabiegi należy wykonywać w okresach największej aktywności mszyc, ale przed osiągnięciem przez nie fazy migracji.
- Rotacja środków chemicznych: Zapobiega rozwojowi odporności mszyc na stosowane substancje aktywne.
Ważne: preparat Karate Zeon 050 CS otrzymał czasowe zezwolenie na stosowanie jesienią w jęczmieniu ozimym przeciwko mszycom jako wektorom wirusa żółtej karłowatości jęczmienia (ang. Barley yellow dwarf viruses, BYDVs). Zezwolenie obowiązuje w okresie od dnia 15 września do dnia 30 listopada 2024 r.
Chemiczne środki ochrony roślin
Regularne monitorowanie pól uprawnych pozwala na wczesne wykrycie mszyc i odpowiednie reagowanie. W tym celu można używać żółtych tablic lepowych, które przyciągają owady, a także prowadzić wizualną obserwację roślin. Ważne jest, aby kontrolować pola szczególnie w okresach intensywnej migracji mszyc, takich jak wiosna i wczesna jesień.
Zamiast podsumowania: praktyczne porady dla rolników
- Bądź na bieżąco z prognozami: Śledzenie raportów dotyczących aktywności mszyc w regionie może pomóc w zaplanowaniu odpowiednich działań.
- Nie zwlekaj z działaniem: Im wcześniej wykryjesz obecność mszyc, tym łatwiej je zwalczyć.
- Współpracuj z doradcami: Konsultacje z ekspertami mogą pomóc w doborze najlepszych strategii ochrony upraw.
Pamiętaj! Żółta karłowatość jęczmienia to poważne zagrożenie dla upraw, które wymaga kompleksowego podejścia do zwalczania mszyc – głównego wektora tej choroby.