Rolnictwo stoi w obliczu wyzwań: rosnących kosztów produkcji, braku rąk do pracy, niestabilnych cen skupu, a także zmian klimatycznych wpływających na plonowanie. Odpowiedzią na te problemy ma być rolnictwo 4.0. Wdrażanie nowych technologii w rolnictwie nie jest już tylko domeną wielkich gospodarstw – coraz więcej średnich i mniejszych producentów przekonuje się do rozwiązań, które pomagają produkować bardziej precyzyjnie, efektywnie i odpowiedzialnie.
Czym jest rolnictwo 4.0?
Rolnictwo 4.0 to podejście do produkcji, które zakłada szerokie wykorzystanie technologii informacyjnych i automatyzacji w codziennej pracy gospodarstwa. To połączenie maszyn, danych, czujników, algorytmów i systemów decyzyjnych, które wspierają rolników w podejmowaniu trafnych decyzji agrotechnicznych i hodowlanych.
Elementy rolnictwa 4.0
Do głównych komponentów tej koncepcji należą:
- Automatyzacja procesów (np. nawożenie, zbiór, karmienie)
- Cyfrowe zbieranie i analiza danych (tzw. Big Data)
- Integracja maszyn i urządzeń z systemami zarządzania gospodarstwem
- Monitorowanie w czasie rzeczywistym i szybka reakcja na zmiany
- Zrównoważone gospodarowanie zasobami
Rolnictwo 4.0 to kontynuacja poprzednich etapów transformacji: od mechanizacji (Rolnictwo 1.0), przez elektryfikację i chemizację (Rolnictwo 2.0), po zautomatyzowaną produkcję wspieraną informatyką (Rolnictwo 3.0).
Przykłady nowoczesnych technologii w rolnictwie
Systemy rolnictwa precyzyjnego
To jeden z filarów rolnictwa 4.0. Obejmuje technologie rolnicze, które pozwalają na precyzyjne zarządzanie zasiewami, nawożeniem i ochroną roślin na poziomie pojedynczych metrów kwadratowych. Do najczęściej stosowanych rozwiązań należą:
- Nawigacja GPS z korekcją RTK
- Mapy zmienności plonów i gleby
- Czujniki wilgotności, pH i temperatury gleby
- Oprogramowanie do planowania i analizy zabiegów agrotechnicznych
Dzięki nim możliwe jest ograniczenie kosztów nawożenia i oprysków, a także poprawa efektywności gospodarowania.
Maszyny rolnicze nowej generacji
Nowoczesne maszyny są coraz częściej wyposażone w systemy automatycznego prowadzenia, sensory, kamery i oprogramowanie umożliwiające integrację z platformami zarządzania gospodarstwem. Przykłady to:
- Ciągniki autonomiczne i półautonomiczne
- Kombajny z funkcją analizy plonów w czasie rzeczywistym
- Rozsiewacze i opryskiwacze ze zmiennym dawkowaniem
- Telematyka wspierająca planowanie serwisu
Drony i satelity w rolnictwie
Drony rolnicze znajdują coraz szersze zastosowanie w monitorowaniu upraw, ocenie stanu roślin i wczesnym wykrywaniu zagrożeń. Dzięki nim możliwe jest:
- Wykonanie map NDVI
- Kontrola stanu upraw po gradobiciu, suszy lub przymrozkach
- Obserwacja trudno dostępnych fragmentów pól
Z kolei dane satelitarne są wykorzystywane w systemach rolnictwa precyzyjnego i aplikacjach mobilnych do zarządzania gospodarstwem.
Sztuczna inteligencja
Algorytmy AI pozwalają na przewidywanie plonów, ocenę ryzyka chorób czy planowanie zbiorów. Systemy te uczą się na podstawie danych historycznych i aktualnych informacji z czujników czy satelitów. Coraz częściej wdrażane są:
- Platformy wspomagania decyzji
- Aplikacje mobilne analizujące dane pogodowe i glebowe
- Automatyczne rozpoznawanie chorób roślin na podstawie zdjęć
Technologie w hodowli zwierząt
Automatyzacja w chlewniach i oborach
W produkcji zwierzęcej technologia również odgrywa coraz większą rolę. Automatyczne systemy pozwalają na:
- Zautomatyzowane karmienie i pojenie
- Regulację mikroklimatu w budynkach inwentarskich
- Monitorowanie aktywności i zdrowia zwierząt (obroże z czujnikami, RFID)
Zintegrowane systemy wspierają zarządzanie hodowlą i wczesne wykrywanie problemów zdrowotnych.
Program „Rolnictwo 4.0” w ramach KPO
W odpowiedzi na potrzebę modernizacji polskiego rolnictwa uruchomiono program „Rolnictwo 4.0” finansowany z Krajowego Planu Odbudowy. Jego celem jest wsparcie inwestycji w nowoczesne technologie w rolnictwie, w tym: zakup maszyn i urządzeń cyfrowych, wdrażanie systemów precyzyjnego zarządzania czy cyfryzację produkcji i ewidencjonowania.
Nowy nabór: wsparcie dla hodowców świń
Nowy nabór wniosków w ramach programu Rolnictwo 4.0 został zaplanowany z myślą o producentach świń prowadzących hodowlę w cyklu zamkniętym. Wsparcie ma pomóc unowocześnić produkcję, poprawić jej rentowność i przeciwdziałać negatywnym trendom w krajowej hodowli prosiąt.
Nabór wniosków w ramach programu Rolnictwo 4.0 dla producentów świń został ustalony na daty: 14–27 lipca 2025. O dotację będą mogli ubiegać się rolnicy, którzy posiadają od 200 sztuk do 20 000 sztuk prosiąt urodzonych w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień rozpoczęcia naboru wniosków.
Jak przygotować gospodarstwo na wdrożenie technologii rolnictwa 4.0?
Ocena potrzeb i potencjału
Wdrożenie nowych technologii powinno poprzedzać dokładne rozpoznanie sytuacji gospodarstwa. Warto zadać sobie pytania:
Czy moje obecne maszyny są kompatybilne z technologiami cyfrowymi?
Jakie problemy mogę rozwiązać za pomocą automatyzacji?
Które działy produkcji są najbardziej energochłonne lub kosztogenne?
Dobór odpowiednich rozwiązań
Nie każde gospodarstwo potrzebuje od razu najdroższych rozwiązań. Kluczowe jest dostosowanie technologii do skali i profilu produkcji. Możliwe kierunki inwestycji:
- Systemy precyzyjnego nawożenia i oprysku
- Platformy zarządzania produkcją
- Czujniki i monitoring w hodowli.
Przyszłość rolnictwa – czy obserwujemy przejście w fazę 5.0?
Dziś coraz więcej wskazuje na to, że rolnictwo 4.0 staje się punktem wyjścia dla kolejnego kroku – dla bardziej złożonego, zrównoważonego i inteligentnego systemu, jakim jest rolnictwo 5.0.
O ile rolnictwo 4.0 koncentrowało się przede wszystkim na technologicznej automatyzacji i zbieraniu danych, to rolnictwo 5.0 idzie krok dalej: łączenie technologii z ludzkim doświadczeniem, większy nacisk na odpowiedzialność społeczną oraz równowagę między wydajnością a troską o środowisko. Można powiedzieć, że to faza dojrzała – nie tylko cyfrowa, ale i świadoma.
Młode pokolenie rolników – liderzy zmian
Nowe pokolenie producentów rolnych to osoby wychowane w erze cyfrowej – dla nich dane to nie ciekawostka, ale podstawowe narzędzie pracy. Rolnicy coraz chętniej sięgają po aplikacje mobilne, analizy predykcyjne i zautomatyzowane systemy zarządzania.
Dla tej generacji rola człowieka w rolnictwie 5.0 nie polega już na fizycznym wykonywaniu pracy, lecz na analizie informacji, podejmowaniu strategicznych decyzji i nadzorowaniu procesów wspieranych przez technologię. To pokolenie, które postrzega innowacje nie jako rewolucję, ale jako naturalną ewolucję – niezbędną do konkurowania na coraz bardziej wymagającym rynku.
Nowa era rolnictwa to szansa – ale tylko dla gotowych korzystać z nowoczesnych technologii
Jeśli świat ma sprostać prognozowanemu wzrostowi populacji i zwiększonemu zapotrzebowaniu na żywność – to wg niektórych badań rolnictwo do 2050 roku musi zwiększyć swoją produktywność aż o 70%. To cel, który bez zaawansowanej technologii będzie trudny do osiągnięcia. Polscy rolnicy mają dostęp do coraz lepszych narzędzi, a także programów wsparcia, które mogą realnie poprawić wydajność, zmniejszyć koszty i zapewnić konkurencyjność na rynku. Warto z nich korzystać.